तुम्ही कधी विचार केला आहे का, की एखादी कंपनी जेव्हा तुम्हाला तिच्या ‘शेअर्स’मध्ये (Shares) गुंतवणूक करण्याचे आवाहन करते, तेव्हा त्याचा नेमका अर्थ काय असतो? कंपन्यांना भांडवलाची (Capital) गरज का भासते आणि ते ही गरज पूर्ण करण्यासाठी शेअर्स का उपलब्ध करून देतात? तसेच, बाजारात एखाद्या शेअरची किंमत कशी ठरवली जाते? हे प्रश्न अनेक नवशिक्या गुंतवणूकदारांना पडतात. आज आपण या सर्व प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे शोधणार आहोत, जेणेकरून तुम्हाला शेअर बाजाराची मूलभूत संकल्पना स्पष्ट होईल आणि गुंतवणुकीबाबत अधिक माहितीपूर्ण निर्णय घेता येतील.
शेअर बाजार (Stock Market) हा कोणत्याही देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा अविभाज्य भाग असतो. कंपन्यांना वाढीसाठी आणि विकासासाठी आवश्यक असलेले भांडवल उभारण्यासाठी हा एक महत्त्वाचा मार्ग आहे, तर गुंतवणूकदारांसाठी संपत्ती निर्माण करण्याची ही एक संधी आहे. परंतु या प्रक्रियेमागे नेमके काय गणित आहे, हे समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कंपन्या शेअर्स का उपलब्ध करून देतात? (Why Do Companies Make Shares Available?)
एखादी कंपनी शेअर्स उपलब्ध करून देण्यामागे अनेक प्रमुख कारणे असतात. यातील मुख्य कारण म्हणजे भांडवल उभारणी (Capital Raising). कंपनीला जेव्हा विस्तार करायचा असतो, नवीन प्रकल्प सुरू करायचे असतात, कर्ज फेडायचे असते किंवा संशोधन आणि विकासासाठी (Research and Development) निधीची आवश्यकता असते, तेव्हा त्यांना मोठ्या प्रमाणात पैशांची गरज भासते. ही गरज पूर्ण करण्याचे अनेक मार्ग आहेत, आणि त्यापैकी एक अत्यंत प्रभावी मार्ग म्हणजे शेअर बाजारात प्रवेश करणे.
१. भांडवल उभारणी (Capital Raising)
हा शेअर्स उपलब्ध करून देण्यामागील सर्वात महत्त्वाचा आणि प्राथमिक उद्देश आहे. कंपन्यांना त्यांचे व्यवसाय वाढवण्यासाठी, नवीन तंत्रज्ञान खरेदी करण्यासाठी, उत्पादन क्षमता वाढवण्यासाठी, नवीन बाजारात प्रवेश करण्यासाठी किंवा मोठ्या प्रमाणात कर्जाची परतफेड करण्यासाठी मोठ्या निधीची आवश्यकता असते. हे निधी उभारण्याचे दोन मुख्य मार्ग आहेत:
- कर्ज (Debt): कंपनी बँकांकडून किंवा इतर वित्तीय संस्थांकडून कर्ज घेऊ शकते. यासाठी कंपनीला नियमितपणे व्याज भरावे लागते आणि ठराविक कालावधीनंतर मूळ रक्कम परत करावी लागते. कर्जाचा एक तोटा म्हणजे कंपनीवर आर्थिक भार वाढतो आणि तिला परतफेफेडीची चिंता असते, विशेषतः जर व्यवसायात अनपेक्षित अडचणी आल्या तर.
- इक्विटी (Equity): इक्विटी म्हणजे कंपनीमध्ये भागभांडवल विकणे. जेव्हा कंपनी शेअर्स उपलब्ध करून देते, तेव्हा ती प्रत्यक्षात आपल्या कंपनीचा काही भाग गुंतवणूकदारांना विकत असते. या बदल्यात मिळालेल्या पैशावर कंपनीला व्याज द्यावे लागत नाही किंवा ते पैसे परत करण्याची सक्ती नसते. हे पैसे कंपनीच्या मालकी हक्काचे (Ownership) होतात आणि त्यांचा वापर कंपनीच्या विकासासाठी केला जातो.
उदाहरणार्थ, समजा एका स्टार्टअप कंपनीला नवीन उत्पादन बाजारात आणण्यासाठी ₹१०० कोटींची आवश्यकता आहे. बँक तिला कदाचित इतके मोठे कर्ज देण्यास कचरू शकते किंवा त्यावर जास्त व्याज आकारू शकते. अशा परिस्थितीत, कंपनी शेअर बाजारात आयपीओ (IPO) म्हणजेच इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (Initial Public Offering) उपलब्ध करून देऊन सर्वसामान्य गुंतवणूकदारांकडून पैसे उभारू शकते.
२. सार्वजनिक ओळख आणि विश्वासार्हता (Public Recognition and Credibility)
जेव्हा एखादी कंपनी शेअर बाजारात सूचीबद्ध (Listed) होते, तेव्हा तिला एक सार्वजनिक ओळख मिळते. यामुळे कंपनीची प्रतिष्ठा (Reputation) आणि विश्वासार्हता (Credibility) वाढते. सार्वजनिकरीत्या सूचीबद्ध झाल्यामुळे कंपनीला अधिक व्यावसायिक मानले जाते आणि यामुळे नवीन ग्राहक, व्यावसायिक भागीदार आणि उत्तम कर्मचाऱ्यांना आकर्षित करणे सोपे होते. सार्वजनिक कंपन्यांना कठोर नियामक नियमांचे पालन करावे लागते, ज्यामुळे त्यांची पारदर्शकता (Transparency) वाढते आणि गुंतवणूकदारांचा त्यांच्यावरील विश्वास वाढतो.
३. अधिग्रहण आणि विलीनीकरण (Mergers and Acquisitions – M&A)
कंपन्या अनेकदा इतर कंपन्यांचे अधिग्रहण (Acquire) करण्यासाठी किंवा त्यांच्यासोबत विलीनीकरण (Merge) करण्यासाठी रोख रकमेऐवजी स्वतःचे शेअर्स वापरतात. यामुळे रोख रक्कम वाचते आणि अधिग्रहणाची प्रक्रिया सुलभ होते. उदाहरणार्थ, एखादी मोठी कंपनी एखाद्या लहान कंपनीला विकत घेताना, रोख पैसे देण्याऐवजी आपल्या कंपनीचे शेअर्स उपलब्ध करून देऊ शकते. यामुळे दोन्ही कंपन्यांसाठी कर (Tax) संबंधित फायदे देखील मिळू शकतात.
४. कर्मचाऱ्यांना प्रोत्साहन (Employee Incentives)
अनेक कंपन्या आपल्या कर्मचाऱ्यांना आकर्षित करण्यासाठी आणि त्यांना दीर्घकाळ कंपनीशी जोडून ठेवण्यासाठी शेअर आधारित प्रोत्साहन योजना (Employee Stock Option Plans – ESOPs) देतात. यामुळे कर्मचाऱ्यांना कंपनीच्या वाढीमध्ये प्रत्यक्ष भाग घेण्याची संधी मिळते आणि ते अधिक मेहनतीने काम करण्यास प्रवृत्त होतात, कारण कंपनीच्या यशात त्यांचाही आर्थिक फायदा असतो.
५. सध्याच्या भागधारकांसाठी एक्झिट (Exit for Existing Shareholders)
ज्या गुंतवणूकदारांनी (जसे की, वेंचर कॅपिटलिस्ट – Venture Capitalists किंवा प्रायव्हेट इक्विटी फंड – Private Equity Funds) कंपनीच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात गुंतवणूक केली आहे, त्यांना आपली गुंतवणूक रोखीत रूपांतरित करण्यासाठी शेअर बाजार एक उत्तम व्यासपीठ पुरवतो. आयपीओद्वारे (IPO) ते आपले शेअर्स सार्वजनिकरित्या उपलब्ध करून देऊन नफा मिळवू शकतात.
थोडक्यात सांगायचे झाल्यास, कंपन्यांना त्यांच्या वाढीसाठी, विस्तारासाठी आणि बाजारात आपली पकड मजबूत करण्यासाठी निधीची आवश्यकता असते. शेअर्स उपलब्ध करून देणे हा निधी उभारण्याचा एक शक्तिशाली मार्ग आहे, जो त्यांना कर्जाच्या ओझ्यातून मुक्त ठेवतो आणि कंपनीला भागधारकांच्या (Shareholders) रूपात भागीदार मिळवून देतो.
शेअरची किंमत कशी ठरवली जाते? (How Is a Share Price Determined?)
शेअरची किंमत कशी ठरवली जाते, हे समजून घेणे शेअर बाजाराच्या अभ्यासात अत्यंत महत्त्वाचे आहे. शेअर बाजारात, शेअरची किंमत केवळ मागणी आणि पुरवठ्यावर (Demand and Supply) अवलंबून नसते, तर अनेक अंतर्गत (Internal) आणि बाह्य (External) घटक तिचा परिणाम करतात.
१. मागणी आणि पुरवठा (Demand and Supply)
हा कोणत्याही बाजारातील मूलभूत नियम आहे. जर एखाद्या शेअरची मागणी (Demand) जास्त असेल आणि पुरवठा (Supply) कमी असेल, तर त्याची किंमत वाढते. याउलट, जर पुरवठा जास्त असेल आणि मागणी कमी असेल, तर किंमत घटते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या नवीन तंत्रज्ञान कंपनीने खूप आकर्षक उत्पादने बाजारात आणली आणि तिच्या भविष्याबद्दल सकारात्मक अपेक्षा असतील, तर अनेक गुंतवणूकदार तिचे शेअर्स खरेदी करण्यास उत्सुक असतील, ज्यामुळे मागणी वाढेल आणि शेअरची किंमत वाढेल.
२. कंपनीची आर्थिक कामगिरी (Company’s Financial Performance)
कंपनीची आर्थिक स्थिती शेअरच्या किमतीवर थेट परिणाम करते. यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- उत्पन्न आणि नफा (Revenue and Profit): कंपनीचे उत्पन्न आणि नफा वाढत असल्यास, गुंतवणूकदार सकारात्मक होतात आणि शेअरची किंमत वाढते. याउलट, घटलेले उत्पन्न किंवा तोटा शेअरची किंमत कमी करू शकतो.
- नफा प्रति शेअर (Earnings Per Share – EPS): हा एक महत्त्वाचा निर्देशांक आहे, जो कंपनीच्या नफ्याचा भाग प्रत्येक शेअरला किती मिळतो हे दर्शवतो. उच्च ईपीएस सामान्यतः शेअरसाठी चांगला मानला जातो.
- लाभांश (Dividends): काही कंपन्या आपल्या नफ्याचा काही भाग शेअरधारकांना लाभांश म्हणून उपलब्ध करून देतात. नियमित आणि वाढता लाभांश शेअरला गुंतवणूकदारांसाठी आकर्षक बनवतो.
- कर्ज (Debt): कंपनीवर असलेले कर्जाचे प्रमाण देखील महत्त्वाचे आहे. जास्त कर्ज असलेल्या कंपन्या धोकादायक मानल्या जातात.
- भविष्यातील वाढीची शक्यता (Future Growth Prospects): गुंतवणूकदार नेहमी कंपनीच्या भविष्यातील वाढीच्या संभाव्यतेकडे लक्ष देतात. नवीन उत्पादने, नवीन बाजारपेठा किंवा यशस्वी विस्तार योजना शेअरची किंमत वाढवू शकतात.
३. बाजारातील भावना आणि गुंतवणूकदारांची मानसिकता (Market Sentiment and Investor Psychology)
शेअर बाजार अनेकदा तर्कावर (Logic) नाही, तर भावनांवर (Emotions) चालतो. बाजारात सकारात्मक बातम्या (उदा. मजबूत अर्थव्यवस्था, कमी व्याजदर) असतील, तर बाजारातील भावना सकारात्मक होते आणि शेअर्सच्या किमती वाढतात (बुल मार्केट – Bull Market). याउलट, नकारात्मक बातम्या (उदा. मंदीची भीती, राजकीय अस्थिरता) बाजाराला खाली खेचू शकतात (बेअर मार्केट – Bear Market). गुंतवणूकदारांची सामूहिक मानसिकता (Herd Mentality) देखील किमतींवर परिणाम करते. जर बहुसंख्य गुंतवणूकदार खरेदी करत असतील, तर इतरांनाही खरेदी करण्याची इच्छा होते, ज्यामुळे किंमत आणखी वाढते.
४. आर्थिक घटक (Economic Factors)
देशाची एकूण आर्थिक स्थिती शेअर बाजारावर परिणाम करते.
- महागाई (Inflation): उच्च महागाई कंपन्यांच्या नफ्यावर नकारात्मक परिणाम करू शकते.
- व्याजदर (Interest Rates): मध्यवर्ती बँकेने (Central Bank) व्याजदर वाढवल्यास, कंपन्यांसाठी कर्ज घेणे महाग होते आणि यामुळे त्यांच्या नफ्यावर परिणाम होतो. तसेच, जास्त व्याजदर लोकांना शेअर बाजारातून पैसे काढून स्थिर गुंतवणुकीकडे (उदा. बँकांमध्ये मुदत ठेव) वळण्यास प्रवृत्त करू शकतात.
- जीडीपी वाढ (GDP Growth): मजबूत जीडीपी वाढीचा अर्थ सामान्यतः कंपन्यांसाठी चांगला असतो, कारण यामुळे उपभोक्ता खर्च (Consumer Spending) आणि व्यवसाय क्रियाकलाप वाढतात.
- सरकारी धोरणे आणि नियम (Government Policies and Regulations): सरकारचे नवीन धोरणे, कर नियम किंवा विशिष्ट उद्योगांसाठी नियम शेअर बाजारावर परिणाम करू शकतात.
५. उद्योग आणि क्षेत्राचे प्रदर्शन (Industry and Sector Performance)
एखादा शेअर ज्या उद्योगात (Industry) किंवा क्षेत्रात (Sector) काम करतो, त्या उद्योगाचे किंवा क्षेत्राचे एकूण प्रदर्शन देखील शेअरच्या किमतीवर परिणाम करते. उदाहरणार्थ, जर तंत्रज्ञान उद्योगात मोठी वाढ होत असेल, तर त्या उद्योगातील सर्व कंपन्यांच्या शेअर्सना फायदा होऊ शकतो.
६. स्पर्धा आणि बाजारातील स्थान (Competition and Market Position)
कंपनीची आपल्या प्रतिस्पर्धकांमधील (Competitors) स्थिती आणि बाजारातील तिचा वाटा (Market Share) देखील महत्त्वाचा असतो. मजबूत बाजारातील स्थान असलेल्या कंपन्या सहसा अधिक स्थिर आणि फायदेशीर मानल्या जातात.
७. जागतिक घटना (Global Events)
जागतिक स्तरावरील घटना, जसे की आंतरराष्ट्रीय संघर्ष, नैसर्गिक आपत्त्या, जागतिक आर्थिक संकट किंवा तेलाच्या किमतीतील बदल, भारतीय शेअर बाजारावरही परिणाम करू शकतात.
वरील सर्व घटक एकमेकांशी जोडलेले असतात आणि ते शेअरच्या किमतीवर एकत्रितपणे परिणाम करतात. शेअरची किंमत ही स्थिर नसते; ती सतत बदलत असते.
शेअरची किंमत कशी निश्चित होते? (The Mechanics of Share Price Determination)
जेव्हा एखादा शेअर प्रथमच बाजारात येतो, तेव्हा त्याची किंमत इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (Initial Public Offering – IPO) द्वारे ठरवली जाते. आयपीओमध्ये, कंपनी आणि तिचे गुंतवणूक बँकर्स (Investment Bankers) अनेक घटकांचा विचार करून प्रति शेअर एक किंमत ठरवतात. यामध्ये कंपनीचे मूल्यांकन (Valuation), भविष्यातील वाढीची शक्यता, उद्योगाची स्थिती आणि बाजारातील मागणी यांचा समावेश असतो.
एकदा शेअर बाजारात सूचीबद्ध झाल्यानंतर, त्याची किंमत ट्रेडिंग (Trading) द्वारे ठरते. शेअर बाजार हे एक व्यासपीठ आहे जिथे खरेदीदार (Buyers) आणि विक्रेते (Sellers) एकत्र येतात. खरेदीदार सर्वात कमी किमतीत शेअर खरेदी करण्याचा प्रयत्न करतात, तर विक्रेते सर्वात जास्त किमतीत शेअर विकण्याचा प्रयत्न करतात. जेव्हा खरेदीदार आणि विक्रेते एका विशिष्ट किमतीवर सहमत होतात, तेव्हा व्यवहार (Trade) पूर्ण होतो आणि ती किंमत शेअरची तत्कालीन किंमत बनते. याला लिलाव प्रणाली (Auction System) असेही म्हणतात.
टेबलमध्ये पाहूया शेअरच्या किमतीवर परिणाम करणारे काही प्रमुख घटक:
| घटक | परिणाम (सकारात्मक / नकारात्मक) | स्पष्टीकरण |
|---|---|---|
| कंपनीची आर्थिक कामगिरी | सकारात्मक (नफा, उत्पन्न वाढल्यास) | उत्तम नफा, वाढते उत्पन्न, चांगला EPS, आणि नियमित लाभांश यामुळे शेअर आकर्षक बनतो. |
| मागणी आणि पुरवठा | मागणी जास्त, पुरवठा कमी = वाढ | बाजारात खरेदीदार जास्त असतील तर किंमत वाढते. |
| बाजारातील भावना | सकारात्मक बातम्या = वाढ | गुंतवणूकदारांचा सकारात्मक दृष्टिकोन, बाजारातील तेजी (Bullish trend). |
| आर्थिक घटक (GDP, व्याजदर) | GDP वाढ, कमी व्याजदर = वाढ | मजबूत अर्थव्यवस्था, कमी व्याजदर कंपन्यांसाठी आणि बाजारासाठी चांगले असतात. |
| उद्योग प्रदर्शन | उद्योगाची वाढ = सकारात्मक | ज्या उद्योगात कंपनी आहे, त्याची वाढ शेअरवर परिणाम करते. |
| जागतिक घटना | अनिश्चितता = नकारात्मक | युद्ध, मंदी, नैसर्गिक आपत्ती यामुळे बाजारात अस्थिरता येते. |
शेअर बाजारात गुंतवणुकीची मूलभूत तत्त्वे (Basic Principles of Stock Market Investing)
आतापर्यंत आपण शेअर बाजाराची मूलभूत माहिती घेतली, परंतु गुंतवणूक करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे:
१. संशोधन (Research) करा
कोणत्याही कंपनीच्या शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी त्या कंपनीबद्दल सखोल संशोधन (Research) करा. कंपनीचा व्यवसाय, तिची आर्थिक स्थिती, व्यवस्थापन, भविष्यातील योजना आणि उद्योगातील तिचे स्थान समजून घ्या. केवळ ‘टिप्पणी’ किंवा ‘अफवा’ ऐकून गुंतवणूक करू नका. याला फंडामेंटल ॲनालिसिस (Fundamental Analysis) असे म्हणतात. तुम्ही कंपनीच्या वार्षिक अहवाल (Annual Reports), आर्थिक विवरणपत्रे (Financial Statements) आणि बातम्या वाचू शकता.
२. विविधता (Diversification) ठेवा
तुमची सर्व गुंतवणूक एकाच शेअरमध्ये किंवा एकाच क्षेत्रात (Sector) करू नका. तुमच्या पोर्टफोलिओमध्ये (Portfolio) विविध कंपन्यांचे शेअर्स असावेत, जेणेकरून जर एखाद्या कंपनीने किंवा क्षेत्राला तोटा झाला, तरी इतर कंपन्यांमुळे तुमची एकूण गुंतवणूक सुरक्षित राहील. याला डाइव्हर्सिफिकेशन (Diversification) असे म्हणतात. विविध क्षेत्रातील, विविध आकाराच्या (मोठ्या, मध्यम, लहान) कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करणे हा एक चांगला उपाय आहे.
३. दीर्घकालीन दृष्टिकोन (Long-Term Perspective)
शेअर बाजारात रातोरात श्रीमंत होण्याचे स्वप्न पाहू नका. शेअर बाजारात यशस्वी होण्यासाठी दीर्घकालीन दृष्टिकोन (Long-Term Perspective) ठेवणे महत्त्वाचे आहे. बाजारातील चढ-उतार तात्पुरते असू शकतात, परंतु चांगल्या कंपन्या दीर्घकाळात चांगला परतावा देतात. कंपाउंडिंगचा (Compounding) फायदा दीर्घकाळात मिळतो.
४. तुमच्या भावनांवर नियंत्रण (Control Your Emotions)
शेअर बाजार हा भावनांवर नियंत्रण ठेवण्याचा खेळ आहे. भीती (Fear) आणि लोभ (Greed) हे दोन घटक गुंतवणूकदारांना चुकीचे निर्णय घेण्यास प्रवृत्त करतात. जेव्हा बाजार पडतो, तेव्हा भीतीमुळे अनेक जण आपले शेअर्स कमी किमतीत विकून टाकतात. जेव्हा बाजार तेजीत असतो, तेव्हा लोभामुळे ते जास्त किमतीत शेअर्स खरेदी करतात. शांत राहा, नियोजनबद्ध गुंतवणूक करा आणि तुमच्या भावनांना तुमच्या गुंतवणुकीच्या निर्णयांवर परिणाम करू देऊ नका.
५. तज्ञांचा सल्ला (Seek Expert Advice)
जर तुम्ही शेअर बाजारात नवीन असाल किंवा तुम्हाला गुंतवणुकीबद्दल फारशी माहिती नसेल, तर एखाद्या आर्थिक सल्लागाराचा (Financial Advisor) किंवा तज्ञाचा सल्ला घेणे उपयुक्त ठरू शकते. ते तुम्हाला तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टानुसार योग्य गुंतवणूक योजना तयार करण्यास मदत करू शकतात.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
येथे शेअर आणि त्यांच्या किमतीशी संबंधित काही सामान्य प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे दिली आहेत:
१. शेअर म्हणजे काय?
शेअर म्हणजे एखाद्या कंपनीच्या एकूण भागभांडवलाचा एक लहान भाग. जेव्हा तुम्ही शेअर खरेदी करता, तेव्हा तुम्ही त्या कंपनीचे काही प्रमाणात मालक बनता आणि कंपनीच्या नफा-तोट्यात तुमचा वाटा असतो.
२. आयपीओ (IPO) म्हणजे काय?
आयपीओ (Initial Public Offering) म्हणजे जेव्हा एखादी खासगी कंपनी प्रथमच सार्वजनिकरित्या आपले शेअर्स विक्रीसाठी बाजारात उपलब्ध करून देते. या प्रक्रियेद्वारे कंपनी सामान्य गुंतवणूकदारांकडून भांडवल उभारते आणि शेअर बाजारात सूचीबद्ध होते.
३. डीमॅट खाते (Demat Account) कशासाठी लागते?
डीमॅट खाते हे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात शेअर्स आणि सिक्युरिटीज ठेवण्यासाठी आवश्यक असते. ज्याप्रमाणे बँक खाते पैशांसाठी असते, त्याचप्रमाणे डीमॅट खाते शेअर्ससाठी असते. याशिवाय, शेअर्स खरेदी-विक्री करण्यासाठी तुम्हाला ट्रेडिंग खाते (Trading Account) देखील लागते. तुम्ही सेबी (SEBI) https://www.sebi.gov.in/ आणि नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL) https://nsdl.co.in/ किंवा सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस (इंडिया) लिमिटेड (CDSL) https://www.cdslindia.com/ च्या वेबसाईटवर अधिक माहिती मिळवू शकता.
४. बुल मार्केट (Bull Market) आणि बेअर मार्केट (Bear Market) म्हणजे काय?
बुल मार्केट (Bull Market) म्हणजे जेव्हा शेअर बाजारात सतत वाढ होते आणि गुंतवणूकदारांमध्ये सकारात्मकता असते. याउलट, बेअर मार्केट (Bear Market) म्हणजे जेव्हा शेअर बाजारात सतत घसरण होते आणि गुंतवणूकदारांमध्ये नकारात्मकता असते.
५. लाभांश (Dividend) म्हणजे काय?
लाभांश म्हणजे कंपनीने आपल्या नफ्यातून शेअरधारकांना उपलब्ध करून दिलेला वाटा. हा लाभांश प्रति शेअर विशिष्ट रक्कम म्हणून दिला जातो. सर्वच कंपन्या लाभांश देत नाहीत.
६. शेअरची किंमत केवळ मागणी आणि पुरवठ्यावर अवलंबून असते का?
नाही, मागणी आणि पुरवठा हे महत्त्वाचे घटक असले तरी, शेअरची किंमत केवळ त्यांच्यावर अवलंबून नसते. कंपनीची आर्थिक कामगिरी, बाजारातील भावना, आर्थिक घटक, उद्योग प्रदर्शन आणि जागतिक घटना यांसारखे अनेक घटक शेअरच्या किमतीवर परिणाम करतात.
७. मी शेअर बाजारात थेट गुंतवणूक करू शकतो का?
होय, तुम्ही डीमॅट आणि ट्रेडिंग खाते उघडून थेट शेअर बाजारात गुंतवणूक करू शकता. परंतु, योग्य संशोधन आणि माहितीशिवाय गुंतवणूक करणे जोखमीचे ठरू शकते.
८. शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी किती पैसे लागतात?
शेअर बाजारात गुंतवणूक करण्यासाठी कोणतीही किमान मर्यादा नाही. तुम्ही अगदी कमी रकमेपासून (उदा. काही शेकडो रुपये) सुरुवात करू शकता. महत्त्वाचे हे आहे की, तुम्ही शिस्तबद्ध गुंतवणूक करत राहा. तुम्ही एकाच वेळी मोठी गुंतवणूक न करता, सिस्टिमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन (SIP) द्वारे म्युचुअल फंडात गुंतवणूक करून शेअर बाजाराचा फायदा घेऊ शकता.
निष्कर्ष (Conclusion)
थोडक्यात सांगायचे झाल्यास, कंपन्यांसाठी शेअर्स उपलब्ध करून देणे हे केवळ भांडवल उभारणीचे साधन नसून, त्यांच्या वाढीसाठी आणि सार्वजनिक ओळख मिळवण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. त्याचबरोबर, शेअरची किंमत ही केवळ मागणी आणि पुरवठ्यावर अवलंबून नसून, कंपनीची कामगिरी, आर्थिक परिस्थिती आणि बाजारातील भावना यांसारख्या अनेक घटकांचा एकत्रित परिणाम असते. योग्य ज्ञान आणि धोरणाने शेअर बाजारात गुंतवणूक केल्यास तुम्हाला निश्चितपणे फायदा होऊ शकतो.
