सततची टाळाटाळ Procrastination तुमच्या करिअरच्या यशात मोठा अडथळा आणू शकते, हे तुम्हाला माहीतच आहे. महत्त्वाची कामं पुढे ढकलल्याने फक्त डेडलाईन्स चुकत नाहीत, तर दीर्घकालीन उद्दिष्टांवर देखील विपरीत परिणाम होतो. वेळेचं व्यवस्थापन, निर्णय घेण्याची क्षमता आणि स्वतःला नेमून दिलेल्या जबाबदाऱ्यांवर कार्यवाही करणं हे यशस्वी व्यक्तिमत्वाचं प्रमुख लक्षण आहे. तरीसुद्धा, अनेक यशस्वी लोक सुद्धा स्वतःच्या कामात टाळाटाळ करताना दिसतात.
तर मग प्रश्न उरतो—यावर मात कशी करायची? काही साधी आणि परिणामकारक तंत्रं आत्मसात केली तर ही सवय कायमची दूर करता येईल. या लेखात आम्ही तुम्हाला तत्काळ अंमलात आणता येण्याजोगी तंत्रे आणि व्यावहारिक उपाय सांगणार आहोत, ज्यामुळे तुमची उत्पादकता वाढेल आणि तुमच्या करिअरमध्ये नवीन उंची गाठता येईल.
१. मोठी कामं लहान भागांत विभागा
कधी कधी कामाचं स्वरूप खूप मोठं असतं, त्यामुळे त्याची सुरुवात करणं अवघड वाटतं. मोठ्या प्रकल्पाला हात घालायचं धाडस होत नाही, कारण त्यातला प्रत्येक टप्पा किती वेळ घेईल हे स्पष्ट नसतं.
प्रत्येक मोठ्या प्रकल्पाला लहान, साध्य करण्यायोग्य कामांमध्ये विभागा. उदा., एखादं रिपोर्टिंग टूल तयार करताना त्याचे विभाग—डेटा गोळा करणे, विश्लेषण करणे, प्रेझेंटेशन तयार करणे—अशी विभागणी करा. ही विभागणी केल्याने एकाच वेळी फक्त एका लहान कामावर लक्ष केंद्रित करता येईल, ज्यामुळे काम सोपं होईल आणि प्रगतीचा आत्मविश्वास निर्माण होईल.
२. SMART उद्दिष्टं ठेवा
तुमची उद्दिष्टं जर अस्पष्ट असतील, तर त्यावर काम करण्याची प्रेरणा मिळत नाही. अनेक वेळा लोक कामं पुढे ढकलतात, कारण त्यांचं ध्येयं नीट परिभाषित नसतं.
तुमची उद्दिष्टं SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound) पद्धतीने ठेवा. उदा., “प्रोजेक्टचा पहिला भाग दुपारपर्यंत पूर्ण करायचा आहे,” हे उद्दिष्ट स्पष्ट, मोजता येण्याजोगं आणि वेळेचं बंधन असलेलं आहे. यामुळे तुमची योजना कार्यान्वित होण्यासाठी आवश्यक दिशादर्शन मिळतं आणि प्रगती मोजता येते.
३. दोन मिनिटांचा नियम वापरा
काहीवेळा लहान कामं सुद्धा मागे ढकलली जातात, जसं की, ईमेलला उत्तर देणं, एक लहान रिपोर्ट अपडेट करणं किंवा एखादं फोन कॉल करणं. लहान कामं पुढे ढकलण्याची सवय असल्यास, ती पुढे जाऊन मोठं ओझं बनतात.
जर कोणतंही काम दोन मिनिटांमध्ये पूर्ण होऊ शकत असेल, तर ते लगेच करा. दोन मिनिटांमध्ये कामं पूर्ण झाल्यास तुमचं कामांचं प्रमाण कमी होतं आणि तुम्हाला मोमेंटम मिळतं. लहान कामं वेळेत झाल्यामुळे तुम्ही मोठ्या कामांना अधिक प्रभावीपणे हाताळू शकता.
४. टाइम-ब्लॉकिंग तंत्र वापरा
कामांचं नियोजन करताना आपण अनेकदा काही कामं कधी करायची याबद्दल असमंजस असतो. यामुळे लहान लहान कामं एकत्र जमून मोठा बोजा तयार होतो.
तुमचा दिवस योग्य पद्धतीने नियोजित करा. टाइम-ब्लॉकिंग तंत्र वापरून तुम्ही प्रत्येक कामासाठी विशिष्ट वेळ निश्चित करा आणि त्या वेळेत फक्त ते काम करा. उदा., एका तासात फक्त ईमेल्सवर लक्ष केंद्रित करा किंवा दोन तास एखाद्या प्रोजेक्टच्या रिपोर्टवर काम करा. यामुळे तुमचं लक्ष एकाच कामावर राहील आणि तुम्ही अधिक उत्पादकता साधू शकाल.
५. परिपूर्णतेच्या मोहात न पडता सुरुवात करा
काम पुढे ढकलण्याचं एक प्रमुख कारण म्हणजे परिपूर्णतेची अपेक्षा असते. ‘हे काम परिपूर्ण होईलच का?’ असा विचार करत आपण सुरुवातच करत नाही.
प्रत्येक काम परिपूर्ण असायला हवं असा आग्रह धरू नका. कामाला सुरुवात करा, आणि नंतर त्यात सुधारणा करण्यासाठी वेळ ठेवा. प्रगतीवर लक्ष केंद्रित करा, परिपूर्णतेवर नाही. सुरुवात केल्याने पुढचं काम करणं सोपं होतं, आणि अडचणींचं निराकरण करता येतं.
६. जबाबदारी निश्चित करा
कधी कधी आपल्याला स्वतःला जबाबदार ठरवणं अवघड जातं. त्यामुळे कामं लांबणीवर जातात, आणि वेळ जातो. तुमच्या कामाबद्दल कोणाला तरी सांगा, जेणेकरून तुम्हाला तुमच्या प्रगतीबद्दल विचारलं जाईल.
मित्र, सहकारी किंवा वरिष्ठांना तुमची कामं वेळेत होत आहेत का हे तपासायला सांगा. बाह्य accountability मुळे तुम्हाला काम पूर्ण करण्याची प्रेरणा मिळते.
७. स्वतःला बक्षीस द्या
अनेकदा सतत काम केल्यामुळे आपल्याला तणाव येतो आणि त्यातूनच आपण कामं पुढे ढकलतो. यामुळे कामाच्या दरम्यान स्वतःला बक्षीस देणं आवश्यक आहे.
कामाच्या ठराविक टप्प्यावर पोहोचल्यावर स्वतःला बक्षीस द्या. उदा., प्रोजेक्टचा एखादा भाग पूर्ण झाल्यावर छोटा ब्रेक घ्या, किंवा एखादं आवडतं गाणं ऐका. स्वतःला प्रोत्साहन दिल्यामुळे तुमची काम करण्याची इच्छा वाढते आणि पुढचं काम करताना तुम्ही जास्त उत्साही असता.
८. प्रेरणा टिकवण्यासाठी टूल्स वापरा
तुमचं वेळेचं नियोजन आणि कामाचं व्यवस्थापन सुधारण्यासाठी काही साधने अत्यंत उपयुक्त ठरू शकतात. खालील टूल्स तुमची उत्पादकता वाढवण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकतात:
१. Trello
Trello हे कार्यप्रणाली व्यवस्थापन साधन आहे. तुम्ही त्यामध्ये तुमची कामं बोर्ड आणि कार्ड्स च्या स्वरूपात व्यवस्थित करू शकता. उदा., तुम्ही ‘To Do,’ ‘In Progress,’ आणि ‘Completed’ असे टप्पे तयार करू शकता. प्रत्येक कामाच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर तुमचं लक्ष ठेवण्यासाठी हे साधन प्रभावी आहे. मोठ्या प्रकल्पांना अनेक छोट्या उपकामांमध्ये विभागून त्यांचा मागोवा घेणं या साधनाच्या मदतीने खूप सोपं होतं.
२. Focus@Will
Focus@Will हे एक उत्पादनक्षमतेसाठी डिझाइन केलेलं संगीताचं अॅप आहे. या अॅपमधील संगीत हे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून तयार केलेलं आहे, जे तुमची एकाग्रता वाढवण्यासाठी मदत करतं. तुम्ही या अॅपमध्ये विविध प्रकारच्या संगीत प्लेलिस्ट निवडून काम करताना तुमची उत्पादकता वाढवू शकता. यामुळे तुमचं लक्ष विचलित होण्याचं प्रमाण कमी होतं.
३. RescueTime
RescueTime हे तुमच्या वेळेचं ट्रॅकिंग करण्यासाठी उपयुक्त आहे. हे अॅप तुमच्या ऑनलाईन वेळेचा उपयोग कसा केला जातो याचा तपशीलवार अहवाल देतं. कोणते कार्य तुम्ही किती वेळ करत आहात, कोणत्या गोष्टींवर तुमचा जास्त वेळ जात आहे, हे पाहून तुम्ही तुमच्या वेळेचं व्यवस्थापन सुधारू शकता. यामुळे तुम्हाला अनुत्पादक वेळ कमी करून अधिक लक्ष केंद्रित काम करता येईल.
४. Forest
Forest हे अॅप कामावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी एक प्रेरक साधन आहे. जेव्हा तुम्ही कामात लक्ष घालता, तेव्हा अॅपमध्ये एक आभासी झाड वाढतं. जितका वेळ तुम्ही कामात गुंताल, तितकं झाड मोठं होतं. जर तुम्ही फोन वापरला किंवा विचलित झालात, तर ते झाड मरतं. Forest तुम्हाला तुमच्या वेळेचं योग्य नियोजन करण्यास मदत करतं आणि फोकस वाढवतं.
९. दीर्घकालीन करिअरवर कामं लांबणीवर टाकण्याचे परिणाम
ही सवय तुमच्या केवळ रोजच्या कामावरच नाही, तर तुमच्या दीर्घकालीन करिअर उद्दिष्टांवरही परिणाम करते. वेळेत कामं न केल्यामुळे तुमची व्यावसायिक प्रतिष्ठा धोक्यात येते.
महत्त्वाची कामं वेळेत न पूर्ण केल्यामुळे प्रमोशन मिळण्याची शक्यता कमी होते. आव्हानात्मक प्रकल्पांमध्ये वेळेचं बंधन पाळणं अपेक्षित असतं, आणि त्यात अपयश आल्यास तुमच्या नेतृत्वाच्या क्षमता शंकित ठरू शकतात. यामुळे दीर्घकालीन करिअरची वाढ थांबू शकते.
कामं लांबणीवर पडत गेल्याने आत्मविश्वास कमी होतो. यामुळे पुढील कामांवरही परिणाम होतो. आपण आपल्याच कामाच्या अपूर्णतेमुळे मागे पडलो आहोत असं वाटल्यास पुढे जाण्यासाठीचा आत्मविश्वास गमावला जातो.
निष्कर्ष: कामं पुढे ढकलण्यावर आजच मात करा
कामं वेळेवर न करणं ही एक सवय असली तरी योग्य तंत्रांचा अवलंब केल्यास तुम्ही यावर मात करू शकता. लहान सुरुवातींनी तुम्ही मोठे बदल घडवू शकता. सतत प्रयत्न करून आणि योग्य योजना तयार करून तुम्ही तुमची उत्पादकता वाढवू शकता. यशस्वी होण्यासाठी महत्त्वाचं आहे की तुम्ही आजच निर्णय घ्या आणि कामाला लागा.
