व्यवसायात सतत बदल होत असतात. नवीन तंत्रज्ञान, ग्राहकांच्या बदलत्या अपेक्षा आणि बाजारातील स्पर्धा यामुळे व्यवसायातील ट्रेंड्स वेगाने बदलतात. काही ट्रेंड्स दीर्घकाळ टिकतात, तर काही काळाच्या ओघात नाहीसे होतात.
विशेषतः, डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या वाढत्या प्रभावामुळे अनेक पारंपारिक ट्रेंड्स बदलत आहेत किंवा अस्तित्व गमावत आहेत. या बदलत्या परिस्थितीत, तुमच्या व्यवसायातील काही ट्रेंड्स येत्या पाच वर्षांत नाहीसे होण्याची शक्यता आहे.
या लेखात आपण या ट्रेंड्सची ओळख करून घेऊ आणि त्यांच्यासाठी उपायही सुचवू.
१. पारंपारिक विपणन (Traditional Marketing)
पारंपारिक विपणन म्हणजे रेडिओ, टेलिव्हिजन, छापील माध्यमे, आणि बॅनर्स यासारख्या माध्यमांद्वारे जाहिरात करणे. हे तंत्र एकेकाळी प्रभावी होते, परंतु डिजिटल युगात त्याचा प्रभाव कमी होत चालला आहे. कंपन्या आता जास्तीत जास्त डिजिटल विपणनावर भर देत आहेत कारण ते कमी खर्चात जास्त प्रभावी ठरते.
कारणे:
- डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर: डिजिटल मार्केटिंग आणि सोशल मीडियाच्या वापरामुळे पारंपारिक विपणन तंत्रे कमी लोकप्रिय होत आहेत. ग्राहक ऑनलाईन माध्यमांद्वारे जास्त आकर्षित होतात.
- कमी खर्च आणि अधिक प्रभाव: डिजिटल मार्केटिंगच्या तुलनेत पारंपारिक विपणन अधिक खर्चीक आहे आणि त्याचा प्रभावही कमी आहे. डिजिटल माध्यमांमुळे कमी खर्चात अधिक लोकांपर्यंत पोहोचता येते.
- लक्ष्यित प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचणे: डिजिटल माध्यमांद्वारे लक्ष्यित प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचणे अधिक सोपे आहे. विशेषतः सोशल मीडियावर जाहीराती देऊन वेगवेगळ्या वयोगटांतील, स्थानिक आणि जागतिक ग्राहकांपर्यंत पोहोचता येते.
उपाय:
- डिजिटल मार्केटिंग स्वीकारा: सोशल मीडिया मार्केटिंग, ईमेल मार्केटिंग आणि इन्फ्लुएंसर मार्केटिंग यांचा वापर करा.
- SEO आणि कंटेंट मार्केटिंग: आपल्या व्यवसायाच्या वेबसाइटसाठी SEO आणि दर्जेदार कंटेंट तयार करा. ब्लॉग्स, व्हिडिओज, आणि इन्फोग्राफिक्स यांचा वापर करा.
- डेटा विश्लेषण: डिजिटल मार्केटिंग मोहिमांच्या परिणामांचे विश्लेषण करा आणि त्यानुसार आपल्या रणनीतीत सुधारणा करा.
२. नगद व्यवहार (Cash Transactions)
नगद व्यवहार एकेकाळी सर्वसामान्य होते, परंतु डिजिटल पेमेंट्सच्या आगमनामुळे हे ट्रेंड्स हळूहळू नाहीसे होत आहेत. ऑनलाइन व्यवहारांच्या वाढत्या स्वीकारामुळे आणि डिजिटल पेमेंट्सच्या सुरक्षेमुळे लोक नगद व्यवहार कमी करत आहेत.
कारणे:
- डिजिटल पेमेंट्सचा वापर: UPI, क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड आणि ई-वॉलेट्सचा वापर वाढत आहे.
- सुरक्षितता आणि सोयीस्करता: डिजिटल पेमेंट्स सुरक्षित आणि सोयीस्कर आहेत. ग्राहकांना घरबसल्या पेमेंट करता येते आणि त्यांची माहिती सुरक्षित ठेवली जाते.
- सरकारी प्रोत्साहन: सरकार डिजिटल पेमेंट्सला प्रोत्साहन देत आहे. डिजिटल इंडिया मोहीम अंतर्गत सरकारने विविध योजनांचा अवलंब केला आहे.
उपाय:
- डिजिटल पेमेंट्स स्विकारा: आपल्या व्यवसायात डिजिटल पेमेंट्स स्विकारण्यासाठी तयारी करा. UPI, क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड आणि ई-वॉलेट्स स्वीकारा.
- ग्राहकांना प्रोत्साहित करा: डिजिटल पेमेंट्ससाठी ग्राहकांना सवलती आणि ऑफर्स द्या.
- पेमेंट गेटवे: आपल्या व्यवसायाच्या वेबसाइटसाठी सुरक्षित पेमेंट गेटवे इंटिग्रेट करा.
३. फिजिकल स्टोअर्सची वाढ (Physical Stores Expansion)
फिजिकल स्टोअर्स एकेकाळी व्यवसायाचा पाया होते, परंतु ई-कॉमर्सच्या वाढत्या प्रभावामुळे या ट्रेंडमध्ये बदल होत आहेत. ग्राहक आता ऑनलाइन खरेदीला अधिक प्राधान्य देत आहेत, ज्यामुळे फिजिकल स्टोअर्सच्या वाढीवर परिणाम होतो आहे.
कारणे:
- ई-कॉमर्सचा वाढता वापर: ग्राहक ऑनलाइन खरेदीला प्राधान्य देत आहेत. अमेझॉन, फ्लिपकार्ट सारख्या ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्सवर खरेदी करणे सोयीस्कर आहे.
- खर्च बचत: ई-कॉमर्स मॉडेलमध्ये कमी भांडवल आणि ऑपरेशन खर्च आहे. किरायाचे खर्च आणि इतर ऑपरेशनल खर्च कमी होतात.
- विविधता आणि उपलब्धता: ऑनलाइन स्टोअर्समध्ये अधिक उत्पादने आणि विविधता उपलब्ध आहेत. ग्राहकांना घरबसल्या विविध ब्रँड्स आणि उत्पादने पाहता येतात.
उपाय:
- ई-कॉमर्सवर भर द्या: आपल्या व्यवसायासाठी ई-कॉमर्स वेबसाइट तयार करा. ऑनलाईन विक्री वाढवण्यासाठी सर्च इंजिन ऑप्टिमायझेशन (SEO) आणि सोशल मीडिया मार्केटिंगचा वापर करा.
- ओम्नीचॅनेल स्ट्रॅटेजी: फिजिकल स्टोअर्स आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म्सचा एकत्रित वापर करा. ग्राहकांना सर्वच माध्यमांतून सहजतेने खरेदी करता येईल अशी सुविधा द्या.
- क्लिक आणि कलेक्ट सेवा: ग्राहकांना ऑनलाइन ऑर्डर करून स्टोअरमध्ये येऊन घेण्याची सेवा द्या.
४. एकाच माध्यमावर अवलंबून असणे (Reliance on Single Channel)
काही काळापूर्वी, व्यवसाय एकाच विपणन माध्यमावर अवलंबून राहत असत, जसे की फक्त एक सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म किंवा फक्त एक मार्केटिंग चॅनल. परंतु आता ओम्नीचॅनेल मार्केटिंग हा नवीन ट्रेंड बनत चालला आहे, ज्यामुळे व्यवसायांना अधिक चांगले परिणाम मिळतात.
कारणे:
- ओम्नीचॅनेल मार्केटिंग: व्यवसाय एकाच माध्यमावर अवलंबून राहणे बंद करतील आणि ओम्नीचॅनेल मार्केटिंगची दिशा स्वीकारतील. विविध माध्यमांद्वारे विपणन करणे आवश्यक होईल.
- ग्राहक अनुभव सुधारणा: विविध माध्यमांचा वापर करून ग्राहकांना अधिक चांगला अनुभव देणे शक्य आहे. ग्राहकांच्या गरजा लक्षात घेऊन त्यांना विविध माध्यमांद्वारे सेवा देणे फायदेशीर ठरेल.
- स्पर्धात्मकता वाढवणे: विविध माध्यमांचा वापर केल्याने स्पर्धात्मकता वाढवता येते. जास्तीत जास्त ग्राहकांपर्यंत पोहोचता येते.
उपाय:
- मल्टीचॅनेल रणनीती: सोशल मीडिया, ईमेल, ब्लॉग्ज, व्हिडिओ आणि पॉडकास्ट यासारख्या विविध माध्यमांचा वापर करा.
- ग्राहक डेटा विश्लेषण: विविध चॅनेलवरून मिळालेल्या ग्राहक डेटाचा विश्लेषण करा आणि त्यांच्या गरजांनुसार विपणन रणनीतीत सुधारणा करा.
- सुसंगत ब्रँडिंग: सर्व चॅनेल्सवर सुसंगत ब्रँडिंग आणि संदेश वापरा, ज्यामुळे ग्राहकांना तुमच्या ब्रँडची ओळख पटेल.
“फक्त एकाच सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर विपणन करणाऱ्या व्यवसायांचा ट्रेंड कमी होईल. त्याऐवजी व्यवसाय इन्स्टाग्राम, फेसबुक, ट्विटर, आणि लिंक्डइन सारख्या विविध प्लॅटफॉर्म्सचा वापर करतील.”
५. मोठ्या कार्यालयांची आवश्यकता (Need for Large Offices)
पूर्वी, मोठ्या व्यवसायांसाठी मोठ्या कार्यालयांची आवश्यकता असायची, कारण तेथे सर्व कर्मचारी एकत्र काम करत असत. परंतु, कोविड-१९ नंतर वर्क फ्रॉम होम आणि हायब्रिड कामाच्या पद्धतींचा वापर वाढला आहे, ज्यामुळे मोठ्या कार्यालयांची आवश्यकता कमी होत आहे.
कारणे:
- वर्क फ्रॉम होम (WFH): कोविड-१९ मुळे वर्क फ्रॉम होमची संस्कृती वाढली आहे आणि ती पुढील काही वर्षे टिकून राहण्याची शक्यता आहे.
- ऑफिस खर्च कमी करणे: मोठ्या कार्यालयांचा खर्च वाचवण्यासाठी कंपन्या वर्क फ्रॉम होम किंवा हायब्रिड मॉडेल स्वीकारतील. ऑफिस स्पेसची आवश्यकता कमी होईल आणि त्याबरोबरच ऑपरेशनल खर्चही कमी होईल.
- उत्पादकता (Productivity): वर्क फ्रॉम होममुळे कर्मचार्‍यांची उत्पादकता वाढू शकते. कमी दबावात आणि घरगुती वातावरणात काम करणे कर्मचार्‍यांसाठी अधिक फायदेशीर ठरू शकते.
उपाय:
- हायब्रिड मॉडेल स्वीकारा: कामाच्या ठिकाणी आणि वर्क फ्रॉम होम या दोन्हीचा समतोल साधा. आवश्यकतेनुसार कर्मचारी ऑफिसला बोलवा.
- डिजिटल टूल्सचा वापर: दूरस्थ काम करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या डिजिटल साधनांचा वापर करा, जसे की झूम, स्लॅक, ट्रेलो इत्यादी.
- लहान ऑफिस स्पेस: आवश्यकता नसलेल्या मोठ्या ऑफिस स्पेसच्या जागी लहान आणि कार्यक्षम ऑफिस स्पेसचा वापर करा.
निष्कर्ष
व्यवसायात सतत बदल होत असतात आणि ट्रेंड्स येत-जात असतात. पारंपारिक विपणन, नगद व्यवहार, फिजिकल स्टोअर्सची वाढ, एकाच माध्यमावर अवलंबून असणे आणि मोठ्या कार्यालयांची आवश्यकता हे ट्रेंड्स पुढील पाच वर्षांत कमी होण्याची शक्यता आहे.
या बदलांना समजून घेऊन आणि स्वीकारून व्यवसाय टिकाव धरू शकतात आणि अधिक प्रगती करू शकतात. प्रत्येक बदलासाठी योग्य उपाययोजना आणि रणनीतीचा अवलंब करून व्यवसाय यशस्वी होऊ शकतो.
